SKIDNIÓW

Skidniów należy do starych wsi nadodrzańskich. W dokumencie z 1294 r. Hanusz ze Skidniowa („Skeyden") występuje jako gwarant pokoju z księciem Henrykiem III głogowskim. W 1845 r. właścicielem dóbr był baron von Buddenbrock. Założył on w 1836 folwark Mathildau – obecny przysiółek Pękoszów. Skidniów liczył wówczas już 404 mieszkańców. W lutym 1946 r. otwarto szkołę (klasy I-IV). W późniejszych latach, w aktywności społecznej i kulturalnej zaznaczyło się, jak gdzie indziej, Koło Gospodyń Wiejskich. W 1983 r. założony został zespół folklorystyczny „Skidniowianki”, funkcjonujący z powodzeniem do dziś.Do 1945 roku

Skidniów należy do starych wsi nadodrzańskich. W dokumencie z 1294 r. Hanusz ze Skidniowa („Skeyden") występuje jako gwarant pokoju z księciem Henrykiem III głogowskim. Z tamtego czasu pochodzi też „Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego” w której wymieniona jest miejscowość „Skidnewo”. Ze średniowiecznych źródeł wiadomo, że funkcjonowała także nazwa „Suchychlet” = suchy chleb.

Od XVI lub XVII w. posiadaczem wsi była rodzina von Stosch. Z tabel podatku gruntowego z około 1765 r. wiemy, że w Skidniowie znajdowało 19 gospodarstw kmiecych, ponadto mieszkało 13 chałupników i komorników. W 1791 r. na wieś składało się 35 „dymów” z 201 mieszkańcami, dwa folwarki, karczma i młyn wiatrowy. Dobra ziemskie należały nadal do Stoschów.

W 1845 r. właścicielem dóbr był baron von Buddenbrock. Założył on w 1836 folwark Mathildau – obecny przysiółek Pękoszów. Skidniów liczył wówczas już 404 mieszkańców, z czego tylko 52 było katolikami. Wierni obydwu wyznań należeli do parafii po lewej stronie Odry: ewangelicy do Czernej, a katolicy do Brzegu Głogowskiego; przeprawiali się promem przez Odrę. Dzieci ewangelików miały szkołę we wsi, zabezpieczoną przez nauczyciela z Czernej, natomiast katolickie musiały aż do 1943 r. udawać do Brzegu Głogowskiego.

W 1874 r. majątek Skidniów z Pękoszowem, gdzie znajdowała się gorzelnia, zakupił Alexander Metscher. Radca i rotmistrz Metscher wzorowo gospodarował w swoich majątkach Grębocice, Rapocin i Skidniów. Na początku XX w. zakupił dla wszystkich trzech lokomobile – pierwsze na Śląsku (tę ze Skidniowa użyli po II wojnie św. polscy osadnicy do uruchomienia młyna). Majątek liczył 719 ha, z czego aż 647 przypadało na grunty orne. Potrzebowano w nim dużej obsady pracowników. W 1910 r. na ogólną liczbę 446 mieszkańców w Skidniowie, aż 239 przypadało na obszar dworski (obszary dworskie stanowiły osobne jednostki administracyjne). Po I wojnie św. majątek został rozparcelowany. Na jego bazie utworzono częściowo tzw. włości rentowe, które otrzymali m.in. nowi osadnicy – tzw. optanci, tj. Niemcy z Wielkopolski, którzy nie chcieli przyjąć obywatelstwa polskiego. Wschodnią część gruntów majątku, 101 ha, wydzielono. Ich nabywca, J. S. Kirchner, założył na niej folwark Neu-Skeyden, obecny Skidniówek.

Po likwidacji obszarów dworskich pod koniec lat 20., do gminy wiejskiej Skeyden włączono administracyjnie folwarki z ich gruntami: Neu-Skeyden, Buschhof (obecne Dorzecze; należał od 1866 r. do rodziny Ritsch z Brzegu Głogowskiego) i Friederikenhof (obecny Sobierzynek, należał do rodziny von Berge z Żukowic). W 1933 r. powierzchnia gminy wynosiła 992,5 ha. Znajdowało się w niej 69 domów. W 1939 r. było tu 482 mieszkańców. We wsi utworzona została ochotnicza straż pożarna. Od 1923 r. istniał chór męski. Miejscowy nauczyciel E. Stephen skomponował w 1930 r. piosenkę, sławiącą ojczystą miejscowość.

Około 1930 r. dotychczasowe dwa wiatraki zastąpił okazały murowany młyn, własność Idy Gramsch (istniejące do dziś zabudowania).

23 stycznia 1945 r. ludność Skidniowa, z wyjątkiem dwóch rodzin, opuściła wieś. Exodus trwał 7 tygodni: 15 marca rodziny uciekinierów zostały rozdysponowane na 14 miejscowości w północnej Frankonii. Po zakończeniu działań wojennych kilka z nich powróciło do rodzinnej wsi.

Po 1945 roku

Kiedy 15 czerwca polscy osadnicy dotarli do wsi, zastali w niej 9 niemieckich rodzin. Niektóre z nich powróciły z tułaczki po styczniowej ucieczce przed frontem. Już 8 lipca większość z tych rodzin zabrało wojsko i odtransportowało za Odrę (pozostałe dwie rodziny wysiedlono w 1946 r.).

Pierwsi Polacy przybyli z powiatu jarocińskiego – większość ze wsi Jedlec. Panowało tam przeludnienie, a tu spodziewali się lepszych warunków do życia – także więcej i bardziej urodzajnej ziemi. Pionierzy wybrali sołtysa w osobie Józefa Szymczaka. Następni osadnicy przybyli w lipcu, byli wśród nich także Kresowiacy. Na czas żniw (wiosną Niemcy wykonali prace polowe) doszlusowali członkowie rodzin tych z jarocińskiego.Tak zaczęło się nowe życie w Skidniowie, a właściwie w Suchym Chlebie – jak początkowo nazywano wieś.

Do końca 1945 r. prawie cała wieś była zasiedlona (w relacji jednego z osadników wiosną 1946 r. było jeszcze sporo wolnych gospodarstw). W lutym 1946 r. otwarto szkołę (klasy I-IV). Kierownikiem był nauczyciel Józef Motyl, który znajdował się w grupie pierwszych osadników. W tamtym roku utworzono także ochotniczą straż pożarną. Przy pomocy lokomobili uruchomiono młyn. Długo brakowało jednak elektryczności – prąd popłynął dopiero pod koniec 1947 r.

Życie i gospodarowanie w Skidniowie wiązało się silnie z warunkami naturalnymi (i tak jest dotąd). Choć wokół były urodzajne mady, sam Skidniów to jednak wieś na błotach. Ale najważniejszy jest wał przeciwpowodziowy. Często podczas przyboru rzeki woda podsiąkała pod wałem i zalewała pola. Stąd jakże ważna była funkcja strażnika wałowego. Niemieckiego zastąpił w 1947 r. Kazimierz Zaleśny i pełnił tę rolę przez ponad 40 lat.

W późniejszych latach, w aktywności społecznej i kulturalnej zaznaczyło się, jak gdzie indziej, Koło Gospodyń Wiejskich. W 1983 r. założony został zespół folklorystyczny „Skidniowianki”, czyny do dziś.

Już po transformacji ustrojowej wybudowany został (z inicjatywy Aleksandra Ratajka) w czynie społecznym kościół pw. św. Józefa Rzemieślnika – filialny w parafii pw. św. Marcina w Kotli). W sąsiedztwie urządzono teren rekreacyjny z placem zabaw i małym boiskiem.

Jak przez wieki, tak obecnie centrum wsi tworzy otoczenie stawu. Stoi tu figura Matki Bożej Królowej Korony Polskiej. Napis na cokole wyryli, na pamiątkę nowego początku w Suchym Chlebie, polscy osadnicy. Sam cokół zachował się z pomnika ich poprzedników, upamiętniającego poległych w I wojnie światowej mieszkańców Skeyden.

W skład sołectwa wchodzi miejscowość Dorzecze i Pękoszów.

Dorzecze

Na mapach z XVIII w. próżno szukać obecnego Dorzecza. Pokazana jest jednak droga ze Skidniowa do brzegu Odry i przekraczająca rzekę – co oznacza, że była tam przeprawa do Brzegu Głogowskiego. Przy tej drodze powstał w XIX w. folwark Oder-Vorwerk, należący od 1866 r. do rodziny Ritsch, właścicieli majątku ziemskiego w Brzegu.
Jeszcze w 1930 r. folwark z gruntami o pow. 169,5 ha, wówczas już pod nazwą Buschhof, posiadał Daniel Ritsch, a w 1937 r. spadkobiercy tej rodziny. W 1943 r. użytkował całość (wtedy 152 ha) Georg Ruppelt. Administracyjnie osada należała do Skidniowa.

Po II wojnie św. na bazie i gruntach wcześniejszego folwarku powstał PGR Dorzecze, podległy PGR Kierzno, od 1955 r. funkcjonujący jako samodzielne gospodarstwo (w ramach zespołu PGR Kotla). Pierwsze dziesięciolecie było bardzo trudne: gospodarowano w oparciu o prymitywne metody, ziemię uprawiano końmi. Nie było prawdziwej drogi dojazdowej i prądu (do 1957 r.). Istniała duża rotacja dyrektorów oraz, źle opłacanych, pracowników.
Jako pierwsze rodziny pracownicze w Dorzeczu, osiedlili się tu Marian i Stanisław Krajewscy. Ten drugi, wraz z żoną Kazimierą przeprowadził się tu z Kotli latem 1954 r. Ilość mieszkańców zwiększała się jednak następnie wraz z kolejnymi inwestycjami: remontem pałacyku na biuro i mieszkania, budową dwóch bliźniaków, a w 1960 r. budynku dwurodzinnego. Dziesięć lat później oddano do użytku blok ośmiorodzinny. Po tym fakcie w Dorzeczu mieszkało około 15 rodzin.
Rozwój osady był pochodną modernizacji i coraz lepszej gospodarki w PGR Dorzecze. W latach 70. posiadał on, wraz gruntami w Skidniówku, 300 ha ziemi. Oprócz roślinnej prowadzono produkcję zwierzęcą – posiadano 350 szt. bydła i sporo trzody chlewnej. Po transformacji ustrojowej gospodarstwo przestało istnieć, grunty przeszły w prywatne ręce. W Dorzeczu pozostały rodziny pracowników – przeważnie jednak emeryci. Pięć rodzin przeprowadziło się do osiedla „Przylesie” w Kotli.
W 2002 r. w Dorzeczu mieszkało 41 osób (2014 r. – 43).

Pękoszów

W dzienniku urzędowym rejencji legnickiej z 1836 r. zamieszczona została informacja, o założeniu przez barona von Buddenbrocka folwarku Mathildau – obecnego przysiółka Pękoszów – na gruntach wsi Skeyden. Buddenbrockowie byli kolejnymi panami na Czernej. Znajdowała się tam siedziba klucza dóbr, do których zapewne już od XVI w. należała włość rycerska Skidniów. Nazwa folwarku (także w brzmieniu Mathildenvorwerk) pochodzić miała, co odnotowano w 1845 r., od imienia żony barona.

W 1874 r. majątek Skidniów, z Pękoszowem, gdzie znajdowała się gorzelnia, zakupił rotmistrz Alexander Metscher. Po śmierci Metschera w 1919 r. majątek został rozparcelowany. Na jego bazie utworzono tzw. włości rentowe, które (wraz zabudowaniami) otrzymali m.in. nowi osadnicy – tzw. optanci, tj. Niemcy z Wielkopolski, którzy nie chcieli przyjąć obywatelstwa polskiego. Dotychczasowy folwark Pękoszów stał się odtąd przysiółkiem Skidniowa. W 1943 r. było tu 11 posesji. Wszyscy właściciele wymienieni są jako rolnicy. Z informacji podawanych w spisach dóbr (1930, 1943) wynika, że gorzelnia już nie funkcjonowała. Jako że kolonia stanowiła integralna część gminy Skeyden, nie podawano liczby mieszkańców. Opuścili oni przysiółek 23 stycznia 1945 r. wraz z pozostałą ludnością Skidniowa. Kolumna uciekinierów po 7 tygodniach dotarła do północnej Frankonii.

SKIDNIÓW ILUSTRACJE

Skidniów 1 Widokówka z przełomu XIX i XX w. (archiwum domowe rodziny Lang)

skidniow-1