Położone na skraju Borów Tarnowskich, Grochowice założone zostały najpewniej w 2. połowie XIII w., kiedy akcja kolonizacyjna objęła mniej urodzajne tereny. W księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego z ok. 1295 r. wymieniono wieś „Grochowicze”. Słowiańska nazwa ma zapewne związek z „grochami” – tak nazywano rośliny motylkowe i strączkowe, które wysiewano na polach jako płodozmian, aby zapobiec szybkiemu wyjałowieniu słabych gleb. Współczesne Grochowice nie są już wsią rolników. Stały się za to znane jako miejsce na mapie kultury, nie tylko lokalnej. Głównie za sprawą „Stachuriady”. Impreza muzyczno-poetycka, której powstanie zainspirował pobyt Edwarda Stachury w Grochowicach, wpisała się trwale (choć z przerwą) w krajobraz i życie miejscowości. Przyciąga udziałem renomowanych wykonawców.
Do 1945 roku
Położone na skraju Borów Tarnowskich, Grochowice założone zostały najpewniej w 2. połowie XIII w., kiedy akcja kolonizacyjna objęła mniej urodzajne tereny. W księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego z ok. 1295 r. wymieniono wieś „Grochowicze”. Słowiańska nazwa ma zapewne związek z „grochami” – tak nazywano rośliny motylkowe i strączkowe, które wysiewano na polach jako płodozmian, aby zapobiec szybkiemu wyjałowieniu słabych gleb. W dokumentach z 2. połowy XV w. nazwa wsi podawana jest w podobnym brzmieniu. W późniejszych wiekach ma ona zniemczoną formę Gruchwitz, a kolejno Grochwitz. W okresie nazistowskim, w 1937 r. zmieniono tę historyczną nazwę na Heidegrund.
W 1561 r. właścicielem Grochowic został Fabian von Schönaich, który wówczas wszedł w posiadanie rozległego terenu, stanowiącego dotąd w większości własność rodu Rechenbergów. Ten sławny wojownik (a w młodości paź króla Zygmunta I Starego) stał się także świetnym gospodarzem. W tymże 1561 r. założył Neu-Grochwitz (Nowe Grochowice) – północną część obecnej wsi. Odpowiednio, starsza otrzymała nazwę Alt-Grochwitz. Schönaichowie uzyskali w XVII w. dla kompleksu swoich włości status wolnego państwa stanowego, a po 1741. r. – księstwa. W Grochowicach posiadali majątek, obejmujący w 1873 r. ponad 2000 mórg (z czego niespełna połowa przypadała na lasy).
Około połowy XIX w., wraz likwidacją zależności feudalnych, obydwie części Grochowic zostały połączone. Powstała samodzielna gmina wiejska. Natomiast majątek Schönaichów tworzył osobną jednostkę administracyjną – obszar dworski; włączony on został do gminy wiejskiej w 1929 r. W strukturze administracji państwowej wieś należała do 1932 r. do powiatu kożuchowskiego, następnie przez rok do zielonogórskiego, a od 1933 r. – do głogowskiego.
Grochowice były miejscowością przy drodze: wiódł przez nie trakt pocztowy z Głogowa, przez Kotlę, do Sulechowa. Za panowania w Polsce saskich Wettynów, przez Grochowice przechodziła także odnoga traktu pocztowego z Drezna do Warszawy.
Z tabel podatku gruntowego z około 1765 r. wiemy, że w Starych Grochowicach przeważały gospodarstwa kmiece (16). Ponadto było tam 12 zagrodników i 14 chałupników. W Nowych Grochowicach znajdował się folwark Schönaichów oraz mieszkało 12 zagrodników i 20 chałupników (oraz jeden kmieć). Około 1790 r. Stare Grochowice liczyły 249 mieszkańców, Nowe Grochowice – 219. W 1845 r. było ich odpowiednio 435 i 375. W 1867 r. stan ludności, liczony już dla całej wsi z przyległościami (leśniczówka, cegielnia, osada Glogeiche) wyniósł już 927 osób. Następnie jednak szybko się zmniejszał, głównie w wyniku emigracji zarobkowej: 1885 r. – 729, 1910 r. – 523, 1939 – 548 osób. W 1933 r. powierzchnia gminy wynosiła 1391 ha. We wsi było 126 domów.
Mieszkańcy Grochowic byli przynajmniej od końca XVI w. prawie wyłącznie protestantami. Od 1622 r. posiadali własny kościół (z przerwą: 1654-1741), będący siedzibą parafii obejmującej kilka wsi, a od XVIII w. także szkołę. W 1925 r. we wsi było 510 ewangelików (luteran) i 30 katolików. Ci ostatni należeli do parafii w Kotli.
W nowszych czasach miejscowość miała wszystkie ważniejsze wiejskie usługi i sklepy. Działała straż pożarna. Obok wsi stały wiatraki, z których do 1945 r. pozostały dwa. Przy drodze do Krążkowa znajdował się cmentarz ewangelicki.
Gospodarze z Grochowic opanowali w ciągu wieków do perfekcji metody uprawy na słabych glebach. Bardzo dobrze uregulowane były stosunki wodne. Osiągnięcia poprzedników docenili po II wojnie św. polscy osadnicy
Po 1945 roku
Począwszy od późnej wiosny 1945 r. do Grochowic napływali polscy osadnicy i zajmowali gospodarstwa. Przybywali z różnych stron, najwięcej z Kresów, m.in. z Wileńszczyzny (okolice Nowogródka). Zastali tu kilka niemieckich rodzin (zostały one wysiedlone do Niemiec w latach 1946-47). Wieś, niezniszczona, sprawiała dobre wrażenie. „Wieś była ładna, otoczona lasem obfitującym w jagody i grzyby. Zapowiadała lepszą przyszłość” – wspominał jeden z osadników. Minusem były piaszczyste gleby. Łąki były zmeliorowane. Jedynie okoliczne lasy były częściowo spalone.
Wybrano sołtysa – został nim Aleksander Chachuła [Hachuła]. Na początku życie W Grochowiskach – jak nazywano wieś – było trudne: brak było światła, zanim otwarto sklep trzeba było chodzić po zakupy do Kotli. W 1947 r. otwarto szkołę dla klas I-V (pierwszą nauczycielką i kierowniczką została Zofia Jankowska). Przez parę lat pracował młyn wiatrowy, który obsługiwał starszy wiekiem Niemiec. W 1948 r. powstała ochotnicza straż pożarna.
Powojenne Grochowice miały też swoje życie kulturalne: działała grupa teatralne pod kierunkiem Anieli Bienias oraz kapela. Władysław Jankowski założył 15-osobowy chór. Kultywowano zwyczaje z rodzinnych stron. Szczególnie okazałe były wesela, w których udział brała prawie cała wieś.
Mieszkańcy wsi żyli z rolnictwa, niektórzy pracowali w lesie (tutejsze lasy należały do Nadleśnictwa Sława Śląska), czerpali też dochody ze zbioru runa leśnego.
W latach 70. część rolników przekazała ziemię Skarbowi Państwa. W celu zagospodarowania tych gruntów utworzono Zespołowe Gospodarstwo Rolne, podlegle Spółdzielni Kółek Rolniczych w Kotli (SKR zagospodarowywało ziemię PFZ i prowadziło hodowlę zwierząt. Przestało istnieć w następnej dekadzie, grunty trafiły w prywatne ręce).
Po odkryciu w latach 1978-80 złóż gazu ziemnego w rejonie gminy Kotla, w pobliżu wsi rozpoczęto eksploatację złoża „Grochowice” (Kopalnia Gazu Ziemnego KGZ Grochowice).
Współczesne Grochowice nie są już wsią rolników. Stały się za to znane jako miejsce na mapie kultury, nie tylko lokalnej. Głównie za sprawą „Stachuriady”. Impreza muzyczno-poetycka, której powstanie zainspirował pobyt Edwarda Stachury w Grochowicach, wpisała się trwale (choć z przerwą) w krajobraz i życie miejscowości. Przyciąga udziałem renomowanych wykonawców.
Społeczność Grochowic wytworzył także własną ścieżkę kultury. W latach 70. i 80. w prężnie działało tu Koło Gospodyń Wiejskich, założone jeszcze przez Zofię Jankowską. W 1987 r. utworzono zespół folklorystyczny „Grochowiczanki” (pierwszą kierowniczką była Eugenia Kwiatkowska), czynny do dziś. W 2006 r. mieszkańcy powołali Stowarzyszenie „Grochowice Zdrój”. Popularyzuje ono wiedzy o rodzinnej miejscowości, zajmuje się kulturą, oświatą i ekologią oraz współorganizuje „Stachuriady”.
Obecnie Grochowice posiadają, w dawnym budynku szkoły, Wiejski Dom Kultury. W nim, skupia się działalność wymienionego stowarzyszenia, Koła Gospodyń Wiejskich I zespołu „Grochowiczanki”. Swoją siedzibę mają tu także strażacy z Ochotniczej Straży Pożarnej, a na parterze znajduje się biblioteka.
Kościół w Grochowicach
W 1622 r. wybudowany został w starej części Grochowic kościół. Była to fundacja właścicieli wsi, Schönaichów. Kościół był filią parafii ewangelickiej w Bielawach. Po wojnie trzydziestoletniej specjalna komisja cesarsko-biskupia odbierała protestantom ich świątynie, oddając je katolikom. Ponieważ w Grochowicach praktycznie takowych nie było, odtąd budynek kościelny niszczał. Po zagarnięciu Śląska przez Prusy protestanci odzyskali możliwość swobodnego kultu religijnego. Przy wsparciu króla Fryderyka II grochowicki kościół został w 1742 r. odbudowany. Wybudowano także dom dla pastora i szkołę, a obok kościoła postawiono drewnianą dzwonnicę. Śląski rysownik F. B. Werner dotarł wówczas także do Grochowic i utrwalił dla potomności cały zespół tych obiektów. W 1789 r. kościół został przebudowany, otrzymując swój charakterystyczny, kolisty kształt. Wtedy też zapewne wybudowano nową wieżę szachulcową z barokowym hełmem. W 1922 r. świątynią przeszła gruntowny remont i otrzymała oświetlenie elektryczne, a nieco później wieżę w całości wymurowano.
Grochowice były siedzibą dość rozległej parafii ewangelickiej, która liczyła ponad 2000 wiernych i obejmowała m.in. Kotlę, Chociemyśl i Kozie Doły oraz Głogówko.
Po II wojnie św. kościół, jako katolicki, otrzymał wezwanie Matki Bożej Częstochowskiej. Jest kościołem filialny parafii w Krzepielowie. Zachowany jest w praktycznie niezmienionym kształcie. W latach 40. dach pokryto blachą. Wnętrze zachowuje częściowo dawny klimat. Kościół posiada oryginalne organy pneumatyczne z początku XX w. (piszczałki są z lat 30.)
Opracowane przez Antoniego Boka.
